woensdag 23 november 2011

Naast de pot (aantekeningen in proza)

Eergisteren presenteerde Frits Bolkestein zijn nieuwste Bijbelboek Oprispingen van een joviale flegmaticus in Oudaen: een restaurant waar het permanent naar opgenaaide jochies in geleende pakken ruikt.  Bolkestein is volgens de productomschrijving op NRC Lux van het werk in kwestie De intellectuele verleiding, Gevaarlijke ideeën in de politiek, ik citeer: (...) nog altijd een van de origineelste denkers van ons land'. Nu wist ik dat het slecht ging in ons paradijsje, maar nu blijkt dat Frist een van onze grootste denkers is, schrik ik toch.


Ik bezocht de boekpresentatie omdat ik benieuwd was wat Bolkestein zou beweren in zijn inleidende lezing en welke discussies er in de zaal zouden ontstaan. De studievereniging van het departement geschiedenis organiseerde de avond. Opvallend veel jasjes, lange vette haartjes, handen die op schouders sloegen, u kent ze wel: de Mark Ruttes van morgen. Een nieuwe generatie originele denkers. Bolkestein kwam op, de zaal hield de adem in: daar stond hij dan, eigenzinnig, grijs en origineel. Frits vertelde ons vervolgens dat ervaring heel belangrijk is, dat ervaren, lees: oude, mensen de wereld moeten besturen. Want ervaren mensen kunnen goed denken en zijn in staat idealen te toetsen aan hun ervaring. Verder zijn er ook nog jonge jongens en meisjes, zonder ervaring, die niet aan hun ervaring getoetste idealen koesteren. Zij zijn link(s)e soep: gevaarlijk. Intellectuelen heten die mannetjes en vrouwtjes ook wel eens. Sanguinische typen die het uithoudingsvermogen niet hebben om consensusminnende grijsaards te worden, die veel boeken hebben gelezen en die met een kwinkslag of drie weten om te bouwen tot vermakelijke karikaturen. Dat soort schoften dus. Haal ze niet in huis, laat ze op de plank bij De Rode Rat, het zou alleen verwarrend zijn zulke troep voor het slapengaan tot je te nemen.


Het beeld van Frits’ nieuwste dat hier wordt geschetst is gebaseerd op zijn lezing, niet op mijn lezing van het boek. Daar had ik weinig trek in na de tendentieuze praatjes van bovengenoemd genie. Zo stelde hij dat Europa haar zelfvertrouwen had verloren. In de negentiende eeuw blaakte ze van het zelfvertrouwen en nu: wat een schuldcultuur! Frist ziet het met lede ogen aan. Al onze grootsheid gaat in de uitverkoop. Met een soepele goochelaarsstem wist Frist ons te vertellen dat ergens in het Verenigd Koninkrijk het Winterlichtfeest is ingevoerd, ten koste van ons geliefde Kerstmis en dat er journalisten zijn die in de cel worden gezet als ze berichten over kunstenaars die potentieel beledigende leuzen naast moskeeën schrijven. Wat hij precies wilde zeggen, dat werd niet duidelijk, maar hij mompelde er af en toe veelbetekenend doorheen. In de trant van ‘ik verzin dit niet’ en ‘het is echt zo jongens’. De jochies in geleende pakken lachten en waren verontrust: dit kon toch niet zo langer. Onze West-Europese, Christelijke cultuur wordt te grabbel gegooid! En door wie? Bolkestein wist het: door diezelfde schuldcultuur, wat dat is het Christendom: een schuldcultuur. En die schuld wordt niet meer gesublimeerd door geïnstitutionaliseerde afwentelmechanismen en dan blijft het individu daar mee zitten, aldus Bolkestein. Postkoloniale kritiek is daar vast een goed voorbeeld van: allemaal sublimatie van schuldgevoelens, het symptoom van een grootste cultuur met een complex. Deze cultuurpathologie van de originele olieverkoper Frits is op heerlijke wijze gespeend van elke nuance en verstoken van iedere overtollige kennis. Het Christendom is geen eenduidige cultuur waarin één denkbeeld prevaleert boven alle anderen. Het hangt er vanaf over welk Christendom we spreken. Maar dat is een deker van het kaliber Frits te log, te genuanceerd: grote gebare en grove streken, dat willen de mensen zien. Zonde, schuld en vergeving spelen een rol in Christelijke tradities. Maar kennis van het Goddelijke door de natuur, mystieke eenwording daarmee, de kruisdood als herstel van de breuk tussen God en mens ook. Daar komt nog eens bij dat de West-Europese cultuur de meest geseculariseerde op aarde is. En dan is een eventueel gebrek aan zelfvertrouwen toch een Christelijk letsel! God, je komt nooit van dat wezen af. Dat onze cultuur ook behoorlijk is gekleurd en vormgegeven door de Griekse en Romeinse beschaving liet Frits overigens buiten beschouwing in zijn praatje. Hij had bijvoorbeeld ook kunnen vermelden dat niemand meer weet welke geesten nu precies in welke eiken of rivieren huizen: dat is toch zeker ook een schande dames en heren! Onze prachtige heidense beginselen zo bij het vuilnis gezet. Alsjemenou, alsof het niks is.


Bij deze hoogst originele analyses kwam ook nog de verfrissende kijk van onze denktank op het ‘sapere aude’ van Kant als het wezen van de Verlichting. Dit was voor Bolkestein het belangrijkste: durven denken. Toen vervolgens de protesten op Wall Street ter sprake kwamen baste Frist geheel in de geest van Immanuel: we zijn kapitalistisch, we blijven kapitalistisch, wat die Franse filosofen ook mogen beweren!
Ervaring leerde Frist Bolkestein dat consistentie, intellectuele oprechtheid en secure analyse van generlei waarde zijn. Het gaat om het slinks spelen van de belezen oude grijsaard die wel van een grapje houdt, maar nog o zo fel is, en origineel, verdomd origineel. Een ervaren belegen wind waait door ons land! De grote flegmaticus is verrezen!  

7 opmerkingen:

  1. Haha, prachtig verslag! Het is net die recensie van het boek in de Groene, maar dan veel sarcastischer en grappiger!

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Ach ja Bolkestein. Naar seniliteit neigende betwetende oude grijsaard. Nooit hoeven werken, vanzelf in het zadel, oud geld, dus wat weet hij er ook van.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Oeff, zure reactie op een mooie avond. Helaas vergeet meneer van der Graaff te melden dat de meeste aanwezige studenten (en de inmiddels bejaarde H.W. von der Dunk) over het algemeen uiterst kritische vragen stelden. Het vettige-haartjes-toekomstige-Ruttes beeld dat hier geschetst wordt is toch apart, aangezien de betreffende studievereniging nog tamelijk recente socialistische, dan niet communistische roots heeft. Ach, pretentie is ook een vak, nietwaar Maarten?

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Zuur, dat zou ik toch niet willen zeggen. Von der Dunk reageerde gelukkig kritisch, dat ben ik met je eens. En er waren kritische vragen uit de zaal. Maar ook een hoop meeblerende fatjes en ballen. Van die socialistische root merkte ik weinig. Bolkesteijns uiteindelijke lezing was natuurlijk wel echt een tendentieus kletspraatje. Dat noemen ze dan een intellectueel. Maar dat is zuur, om zoiets te zeggen. Wijs mij de pretentie in mijn stuk eens aan meneer de aanwezige. Uw naam zou overigens niet onwelkom zijn bij uw reactie. Anoniem reageren vind ik getuigen van een vettige-haartjes-hard-schreeuwen-maar-niks-zeggen-stijl.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Dat je het niet met een standpunt van Bolkestein niet eens bent kan dat uiteraard. Maar als je zijn standpunt niet snapt kan je het ook gewoon zeggen.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Jammer dat de desbetreffende studievereniging hier wordt verward met een aantal mensen van de JOVD dat op kwam dagen. Overigens heb je zelf ook een jasje aan op de foto, ik neem aan dat deze inmiddels terug is gebracht naar de verhuurder?

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Maarten, ik kan je zeggen dat je je niet als enige in de zaal geergerd hebt aan het verhaal. Desalniettemin was het een interessante avond en vind ik je reactie wat teleurstellend. De inhoudelijke kritiek buiten beschouwing gelaten, want die is immers persoonlijk, herken ik Oudaen niet zoals jij het omschreven hebt. Verder is het onjuist dat je de aanwezigen en de organiserende studievereniging generaliseert tot lyrische toehoorders alsof jij de enige roepende in de woestijn was, de enige criticus met het juiste standpunt in de zaal, haast dezelfde boodschap als Bolkestein ons probeerde over te brengen. Bovendien vind ik het jammer dat je de aanwezigen stigmatiseert op grond van hun uiterlijk. Je hebt hiermee mensen onnodig beledigd. Als er al een andere wind door Nederland moet waaien, is het wel een waarin minder beledigd en bevooroordeeld gedebatteerd wordt, wellicht meer idealen, ook voor jou.

    BeantwoordenVerwijderen